Tarih boyunca dönem sanatçı ve zanaatçıları akımlar tarafından etkilenerek üretim yapmışlardır. Doğal ve organik tasarımın öne çıktığı, el üretimi eserlerin değer gördüğü ve günümüzde de örneklerini görebildiğimiz akımlardan Art Nouveau da dekorasyon, ürün tasarımı, mimarlık gibi görsel sanatlarda karşımıza çıkan akımlardandır. Özellikle Avrupa’da fazlasıyla karşılaşılan akımın parçalarını görselleriyle örneklediğimiz yazımızda Art Nouveau aımını inceleyelim.

Art Nouveau Nasıl Ortaya Çıktı?

“Yeni Sanat”, “New Art” anlamına gelen Art Nouveau isminden de anlaşılacağı üzere Fransa, Paris’te ortaya çıkmış olan bir sanat ve zanaat akımıdır. 1895 yılında Alman sanat tüccarı Siegfried Bing’in Paris’te açtığı La Maison de l’Art Nouveau’dan (yen sanat evi) atölyesinden adını almaktadır. Endüstriyel devrimin gerçekleşmesinin ardından bir üretim bandına bağlanan ve her biri birbirinin aynı sanat ve zanaat ürünlerinin ortaya çıktığı dönemde bir başkaldırı olarak gelişmiştir.

Klasizme karşı gelerek organik formların, amorf biçimlerin, floral yapıların başgösterdiği bir dönem olan Art Nouveau başka ülkelerde de farklı isimlerle kendini gösterir. Jugendstil, Modernismo Catalan, Stile Liberty gibi farklı coğrafyalarca yayılan isimleriyle de tanınır.

Art Nouveau Akımının Özellikleri Nelerdir?

Geleneksel üretim yöntemlerini kullanarak bir yenilik ortaya koyan sanat akımında her disiplinden görülebilecek farklı ortak yönler vardır. Tasarım çizgilerinde dairesel, kavisli, çizgisel, amorf ve organik form ve desenler görülür. Çiçeklerin, yaprakların, dalların, filizlerin motif olarak sıklıkla kullanıldığı çizimlerde floral bir örüntüyü takip etmek mümkündür. Bunların yanı sıra özellikle feminen kadın çizimleri, öyküsel anlatım ile birlikte arka plan özelliğini çok iyi yansıtır hale gelmiştir.

Kağıt, tekstil gibi baskı alanlarında kolayca icra edilebilen bu doğal formlar ürün tasarımı, mimari, heykelcilik gibi alanlarda da kendini göstermeyi başarmıştır. Özellikle metal ve ahşap malzemelerin organik formlara göre işlenmesi, cam malzemenin 3 boyutta şekil almasıyla ikonik ürünler ve mimari eserller ortaya çıkmıştır.

Avrupa’da Art Nouveau Akımının Gelişimi

Klasisizm akımına karşı gelerek el üreticiliğini alışılagelmedik boyutlarda kullanan Art Nouveau akımı kendini en yoğun olarak Avrupa’da göstermiştir. Paris’te 1895’te adını duyurmaya başladıktan sonra Münih’te yayımlanan Die Jugend isimli dergi sayesinde “Jugendstil” (Gençlik tarzı) olarak Almanya’da tanınmıştı. Dergi yazarlarının sadece çizim alanında değil mobilya, seramik, duvar kağıdı, tekstil baskısı gibi malzeme ve ürünlerle çalışmalarıyla birlikte daha geniş bir yelpazeye yayıldı.

Aynı biçimde İtalya’da Stile Liberty, İspanya’da Modernismo Catalan isimleriyle kendini duyuran Art Nouveau akımı pek çok kültürün kendi çizgileriyle özgün tasarımlarını yapmalarına öncülük etti.

1920’lerin gelişiyle ve savaşın kendini göstermesiyle birlikte etkisini kaybeden Art Nouevau yerini Modernizme bıraktı. Kullanılan tekniklerin, malzemelerin, boyaların pahalı ve lüks bulunması sanatkar ve zanaatkarları daha minimal ve sade tasarımlara yönlendirdi. Elbette sanat dünyasının yeni arayışlarını besleyen Art Nouveau, dönem olarak etkisini yitirse dahi günümüze pek çok ikonik ürün ve eser bırakılmasına öncülük etmiştir. Yeni tasarlanan ürün ve sanat eserlerinde de etkilerini görebildiğimiz akımın yansımalarını bugün hala görebilmekteyiz.

Art Nouveau Sanatçıları ve Sanat Eserleri

Her akımın önünü açan ve popüler hale getiren sanatçılar ve tasarımcılar vardır. Art Nouveau için de pek çok mimar, endüstriyel tasarımcı, ressam, grafik sanatçı, heykeltraş ve zanaatkarın işlerini örnek gösterebilmemiz mümkündür. En bilinen, yeni bir tarz yaratmaya destek olan sanatçıları listelememiz gerekirse:

Gustav Klimt

Art Nouveau’nun klasizme karşı duruşunu resim alanında en güçlü ifade eden ressamlardan biri olan Klimt Sembolizm ve Art Nouveau akımlarından kuvvetli şekilde etkilenmiştir. Vitray, mozaik, altın yaldız kullanımı ile eserlerinde kendi ışığını kullanan Klimt’in eserleri kendini hemen belli ederek adını çağrıştırır.

Akım eserlerinden bazıları:

Öpücük
Beethoven Frizi
Danae
Yaşam ve Ölüm
Kadının Üç Çağı

Antoni Gaudi

İspanya’nın en ünlü mimarlarından biri olan Gaudi, her bir eserinde özgün çizgi ve renk kullanımı ile tanınır. İspanya’nın dokusu haline gelen eserleri Art Nouveau’nun doğal ve organik yapısını en güzel yansıtan mimari yapılarıyla gerçekleştirilmiştir. Tasarladığı kiliseler, parklar, apartmanlar, yapı içindeki mobilyalar ile doğal strüktürlerden ilham almıştır. Günümüzde hala inşası süren ve üzerinde bulunan detaylarıyla bilinen bazilika La Sagrada Familia en ünlü tasarımlarından biridir.

Akım eserlerinden bazıları:

Casa Mila
Park Guell
Casa Battlo
Casa Vicens

Emile Galle

Dekoratif eserlerde ve ürün tasarımında da etkili olan Art Nouveau akımında cam malzemesinin geçirgenliği ve doğallığı yansıtma biçimleri örnek alınarak tasarlanan eserler öne çıkmıştır. Galle’nin Dragonfly Lamp isimli çalışması doğal motifleri, botanik tutkusunu dekoratif endüstride yansıtmasını sağlamıştır. Daha pek çok vazo, sürahi, masa lambası, çiçeklik, parfüm şişesi tasarımıyla döneme imzasını atmış tasarımcılardan biridir.

Alphonse Mucha

Dönemde kullanılan floral ve organik tasarımlarda kadın figürünün en değerli örneklerini özellikle grafik tasarımda görmek mümkündü. Bunu sağlayan sanatçılar arasında bulunan Mucha, afiş sanatında Art Nouveau’nun dinamiklerini kullanmıştır. Dönemin ünlü kadınlarını afişlerini sahnelemiştir.